‘Een kerk met een lamentabel koor en toren’. Zo werd de toestand van de eeuwenoude Sint-Eligiuskerk van Kruishoutem omschreven in het midden van de negentiende eeuw. Niet enkel de slechte toestand van het kerkgebouw baarde de devote Kruishoutemnaren kopzorgen. Door het alsmaar groeiend aantal gelovigen was de kerk te klein geworden. Ondanks eerdere plannen om de kerk te vergroten, werd uiteindelijk besloten om de oude kerk af te breken en te vervangen door een nieuw gebedshuis. In 1853 startte de sloop van de vervallen kerk en in 1856 werd de nieuwe kerk al ingewijd door monseigneur Delbecque.
Na de inwijding waren er onmiddellijk eucharistievieringen, maar het interieur van de kerk werd de volgende jaren verder opgesmukt, verfraaid en aangekleed dankzij giften van de gelovigen en gulle Kruishoutemnaren. Een aantal elementen van het vernieuwde kerkinterieur, zoals het hoofdaltaar en de zijaltaren, de communiebank, biechtstoelen en het koorgestoelte was van de hand van de gekende Brugse beeldhouwer François Dumon. In 1867 werd het nieuwe koorgestoelte geïnstalleerd. Dat de Kruishoutemnaren trots waren op hun nieuwe zittens1 blijkt uit een artikel in de Gazette van Brugge van 16 februari 1867. Onze ruime kerk prykt thans met overheerlyk schoon gestoelte, we zeggen overheerlyk, want men mag bekennen dat, er in heel het bisdom Gent er geen schooner te vinden is. Vooraleer de koorstoelen in Kruishoutem werden geïnstalleerd, konden de Bruggelingen op 13, 14 en 15 januari 1867 de prachtige creatie van Dumon bewonderen in het Sint-Salvators Kerkhof2 dat gelegen was in de schaduw van de Sint-Salvatorskathedraal. De installatie in de Sint-Eligiuskerk vond plaats ergens in de tweede helft van januari of de eerste helft van februari 1867.
De koorstoelen aan de linkerzijde. (Foto: Carl Delacauw)
De koorstoelen in de Sint-Eligiuskerk zijn versierd met de beeltenissen van de twaalf apostelen en scheiden het hoogkoor van de twee zijkoren. Ze hebben vooral een decoratieve functie, maar onderpastoors namen er eveneens plaats tijdens eucharistievieringen, huwelijken en begrafenissen. De kostprijs van het Kruishoutemse koorgestoelte was niet goedkoop: er werd niet minder dan 8000 BF betaald. Er was een kleine toelage van de gemeente en de provincie, de rest werd bekostigd door de parochianen.
Beschrijving van het koorgestoelte in de Sint-Eligiuskerk van Kruishoutem. (De Gazette van Brugge, zaterdag 16 februari 1867, 2)
Voor de installatie van de koorstoelen in de Sint-Eligiuskerk werden ze in de werkplaats van Dumon in Brugge tentoongesteld. (De Gazette van Brugge, zaterdag 12 januari 1867, 4)
links en rechts van de stoelen het volledige koorgestoelte. (Foto: Carl Delacauw)
1 Het artikel in de Gazette van Brugge spreekt over zittens i.p.v. koorgestoelte.
2 Straat in Brugge.